Chuyển giá, trốn thuế là hành vi được thực hiện tại Việt Nam bởi rất nhiều doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI). Theo thống kê của Phòng Thương Mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), có tới khoảng 40 – 50% doanh nghiệp FDI báo lỗ mỗi năm . Tuy nhiên nhiều doanh nghiệp mặc dù khai lỗ nhưng vẫn tiếp tục mở rộng quy mô sản xuất.
Chuyển giá, trốn thuế - hàng loạt doanh nghiệp lớn vướng nghi án
Mỗi năm, tỷ lệ DN đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tại VN báo lỗ lên khoảng 40 – 50 %, theo thống kê từ Phòng TM&CN Việt Nam (VICC). Tuy nhiên, mặc dù báo báo lỗ trong nhiều năm liên tiếp nhưng nhiều DN vẫn tiếp diễn các hoạt động kinh doanh, thậm chí là quy mô được mở rộng hơn.
Nguồn tin từ đại diện Cục Thuế TP.HCM cho biết, vị trí đầu tiên trong danh sách những DN bị nghi ngờ có dấu hiệu chuyển giá, trốn thuế là Công ty Coca-Cola Việt Nam. Trong những năm đầu tiên của thập kỷ 90 thế kỷ trước, Coca-Cola đã bắt đầu đầu tư vào Việt Nam. Và Coca-Cola đã nhiều năm báo lỗ trong suốt 20 năm hoạt động kinh doanh tại Việt Nam.
DN thứ hai trong diện nghi vấn về chuyển giá là Metro Việt Nam. Ban đầu, với số vốn là 120 triệu USD, đầu tư tại Việt Nam từ năm 2002, sau 12 năm kinh doanh (2002 -2013), đơn vị này đã nâng tổng số vốn đầu tư lên tới 301 triệu USD vào hồi tháng 5/2013, với 6 lần thay đổi giấy phép đkkd.
Thế nhưng, DN này liên tiếp báo lỗ lên tới 1.657 tỷ USD và năm duy nhất có lãi là năm 2010 với khoản lãi là 173 tỷ đồng. Mặc dù liên tục báo lỗ nhưng DN này lại mở rộng thêm 19 địa điểm bán lẻ trên toàn quốc. Dựa vào những dấu hiệu trên, thanh tra kiểm tra và nhận thấy Metro Việt Nam có dấu hiệu chuyển giá. Từ đó cơ quan này buộc Metro Việt Nam phải điều chỉnh giảm lỗ, giảm khấu trừ và truy thu số tiền lên tới hơn 500 tỷ đồng.
Các doanh nghiệp BĐS cũng vướng nghi án chuyển giá, trốn thuế
Bên cạnh đó còn có những doanh nghiệp khác cũng dính nghi án chuyển giá như Keangnam Vina. Đây là công ty có 100% vốn của Hàn Quốc kinh doanh trong lĩnh vực bất động sản, bắt đầu đầu tư vào Việt Nam từ tháng 7/2007. Song công ty này lại để cho Keangnam Enterprise – công ty con của tập đoàn làm tổng thầu thông qua hình thức ký hợp đồng.
Theo đó, không chỉ thực hiện việc khảo sát, thiết kế, thi công xây dựng dự án, cung cấp thiết bị máy móc mà Keangnam Enterprise còn dàn xếp vốn vay và cung cấp cả dịch vụ tư vấn tài chính cho Keangnam Vina. Sau đó, Keangnam Vina liên tục báo lỗ do các chi phí này rất cao. Từ đó Keangnam Vina không phải nộp khoản thuế thu nhập doanh nghiệp. Cuối cùng, cơ quan thanh tra thuế vào cuộc khiến cho doanh nghiệp này phải thừa nhận có hành vi chuyển giá, buộc doanh nghiệp phải điều chỉnh lại lợi nhuận, thuế của mình.
Chuyển giá, trốn thuế thông qua việc biến máy móc phế thải thành hàng có chất lượng cao
Một cty khác chuyên về dệt vải và sản xuất sợi có vốn đầu tư 100% nước ngoài là công ty Hualon Corporation. Hualon liên lục kê khai lỗ trong suốt 20 năm kinh doanh tại VN. Số lỗ lũy kế tính tới hết năm 2010 của công ty này là hơn 1.000 tỷ đồng. Dẫu vậy, cty này vẫn mở rộng kinh doanh. Những vấn đề chưa được sáng tỏ về số lỗ khủng của cty này chỉ được đưa khui ra khi cơ quan thuế vào cuộc. Cách thức được cty này sử dụng để thực hiện việc chuyển giá là biến dây chuyền máy móc phế thải trên sổ sách thành hàng có chất lượng cao, giá nhập được nâng khống lên tới 1.156 tỷ đồng.
Sau khi đã xác định được những hành vi của công ty Hualon về việc chuyển giá thông qua công tác thanh tra, cơ quan thuế đã truy thu đối với DN này.
Tuy nhiên, việc khẳng định việc chuyển giá đối với một số cty là rất khó. Ví dụ như Adidas, công ty này đầu tư vào VN từ năm 1993 và liên tiếp báo lỗ trong nhiều năm. Tại thị trường VN giá thành nhập khẩu của các sản phẩm Adidas tăng cao do chi phí trung gian đầu vào phát sinh quá nhiều, đẩy DN rơi vào trạng thái thua lỗ và không phải chịu thuế TN.
Một ví dụ khác là công ty TNHH sản phẩm công nghiệp Toshiba Asia. Trong ba năm, cty này báo lỗ lũy kế hơn 430 tỷ đồng, 292 tỷ đồng là số báo lỗ lũy kế của Fujitsu VN, lỗ lũy kế 3 năm của Kureha VN là 264 tỷ đồng, 256 là mức lỗ lũy kế của Olympus VN.
Các công ty chè liên tục báo lỗ gấp nhiều lần so với vốn đầu tư ban đầu
Một loạt các công ty chè ở Lâm Đồng cũng báo lỗ liên tục trong khi các doanh nghiệp chè VN khác đều kê khai có lãi và thực hiện nộp ngân sách nhà nước. Điển hình như công ty chế biến trà Ô Long của Đài Loan mang tên Jun Chow, với số vốn đầu tư vào Việt Nam ban đầu chỉ là 6.344 tỷ đồng nhưng sau 4 hoạt động thì lại báo lỗ lũy kế lên tới 23.903 tỷ đồng, gấp những 3,7 lần tiền vốn đầu tư.
Theo quyền giám đốc Trường Đào tạo và Bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán – PGS.TS Nguyễn Đình Hòa cho biết, việc xác định mối quan hệ liên kết, từ đó áp những thủ tục, quy trình kiểm tra đánh giá mức độ phù hợp của giá giao dịch là rất khó. Tại VN, phương thức thanh toán bằng tiền mặt còn rất phổ biến, đó cũng là trong những kẽ hở để đơn vị không khai báo đầy đủ các giao dịch, thực hiện việc chuyển giá, trốn thuế một cách thuận lợi, khiến cho công tác quản lý gặp nhiều khó khăn.
Ông Hòa cũng cho biết thêm, trong công tác chống chuyển giá đang thiếu sự phối hợp một cách đồng bộ giữa các cơ quan chức năng khác và cơ quan thuế, từ đó tạo ra những cơ hội để các đối tượng lợi dụng. Bên cạnh đó còn có sự hạn chế về tin học, ngoại ngữ, các chuẩn mực kế toán, kiểm toán quốc tế cùng những kiến thức chung về khung pháp lý có liên quan trong các lĩnh vực luật pháp và kinh doanh quốc tế của các cơ quan kiểm toán viên nhà nước còn hạn chế.
