Tham gia BHXH bắt buộc là trách nhiệm của mọi doanh nghiệp khi bắt đầu sử dụng lao động. Tuy nhiên không phải doanh nghiệp nào cũng nắm rõ được những công việc liên quan đến trách nhiệm này, nhất là những doanh nghiệp mới đi vào hoạt động. Bài viết này đi qua 05 điểm cần lưu ý cho doanh nghiệp khi tham gia BHXH bắt buộc.
1. Đối tượng bắt buộc tham gia BHXH
Hiện nay có những nhóm đối tượng mà doanh nghiệp nào cũng sử dụng nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất kinh doanh đó là:
- Người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên, kể cả trường hợp người lao động và người sử dụng lao động thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên;
- Người lao động làm việc không trọn thời gian;
- Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật; thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của Luật Hợp tác xã có hưởng tiền lương;Người quản lý doanh nghiệp có hưởng lương;
- Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật; thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của Luật Hợp tác xã không hưởng tiền lương;
- Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh tham gia theo quy định của Chính phủ;
- Người lao động là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc khi làm việc theo hợp đồng lao động xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 12 tháng trở lên với người sử dụng lao động tại Việt Nam.
Tất cả các đối tượng nói trên đều phải tham gia BHXH bắt buộc (theo Điều 2 Luật BHXH 2024) do đó người sử dụng lao động có trách nhiệm phải tham gia BHXH cho những lao động này.
2. Khi nào doanh nghiệp phải tham gia BHXH bắt buộc cho người lao động?
Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày giao kết hợp đồng lao động hoặc hợp đồng làm việc, người sử dụng lao động phải nộp hồ sơ đăng ký BHXH cho người lao động.
Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày Luật BHXH 2024 có hiệu lực, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh theo quy định của Chính phủ; Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật; thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của Luật Hợp tác xã không hưởng tiền lương phải nộp hồ sơ đăng ký BHXH theo quy định.
3. Phải đóng đầy đủ và đúng hạn
Đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động, chủ doanh nghiệp có hưởng tiền lương:
| Người lao động | Người sử dụng lao động | |||||
| BHXH | BHYT | BHTN | BHXH | BHYT | BHTN | |
| Tỷ lệ | 8% | 1.5% | 1% | 17.5% | 3% | 1% |
| Tổng cộng | 10.5% | 21.5% | ||||
Tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc: Bao gồm mức lương theo công việc hoặc chức danh, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác được thỏa thuận trả thường xuyên, ổn định trong mỗi kỳ trả lương.
Đối với chủ hộ kinh doanh, Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật; thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của Luật Hợp tác xã không hưởng tiền lương:
| BHXH | BHYT | BHTN | ||
| Ốm đau, thai sản | Hưu trí, tử tuất | |||
| Tỷ lệ | 3% | 22% | 4.5% | – |
| Tổng cộng | 29.5% | |||
Tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc: Được lựa chọn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc nhưng thấp nhất bằng mức lương tham chiếu và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng. Sau ít nhất 12 tháng thực hiện đóng bảo hiểm xã hội theo tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội đã lựa chọn thì người lao động được lựa chọn lại tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội.
Về thời hạn đóng:
Doanh nghiệp được lựa chọn đóng bảo hiểm theo phương thức đóng hàng tháng, 03 tháng hoặc 06 tháng một lần vào tài khoản chuyên thu của cơ quan BHXH mở tại ngân hàng hoặc kho bạc nhà nước:
- Nếu đóng hàng tháng: chậm nhất là ngày cuối cùng của tháng.
- Nếu đóng 03 tháng hoặc 06 tháng một lần: Chậm nhất là ngày cuối cùng của kỳ đóng (áp dụng đối với doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh cá thể, v.v.. trả lương theo sản phẩm hoặc khoán)
4. Kịp thời điều chỉnh khi có sự thay đổi
Đối với các trường hợp phát tang, giảm lao động, đổi tên doanh nghiệp, đại điểm đăng ký kinh doanh, mã số doanh nghiệp, thay đổi mức lương tháng đóng BHXH của người lao động, v.v.. thì doanh nghiệp đều phải làm thủ tục điều chỉnh với cơ quan BHXH kịp thời, tránh ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động cũng như chính doanh nghiệp mình.
5. Người lao động làm việc ở nhiều nơi
Theo khoản 5 Điều 2 Luật BHXH 2024 và khoản 5 Điều 13 Luật BHYT 2024 quy định trách nhiệm tham gia bảo hiểm cho người lao động của doanh nghiệp như sau:
- Đối với BHXH, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế: Nếu doanh nghiệp là người sử dụng lao động đầu tiên mà người lao động giao kết thì phải tham gia BHXH, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động.
- Đối với bảo hiểm tai nạn lao động – Bệnh nghề nghiệp: doanh nghiệp đóng theo từng hợp đồng lao động phát sinh.
Doanh nghiệp là một trong những người sử dụng còn lại (thứ 2, 3…) thì phải trả cùng lúc với lương của người lao động một khoản tiền tương đương với mức đóng BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp và bảo hiểm y tế thuộc trách nhiệm của mình.
