Bài viết cung cấp các hướng dẫn về hộ kinh doanh bao gồm:
-
Chuẩn bị các hiểu biết cần thiết về Hộ kinh doanh
-
Thủ tục đăng ký thành lập Hộ kinh doanh
-
Nên thành lập Công ty hay Hộ kinh doanh?

Tổng quan về Hộ kinh doanh
1. Hộ kinh doanh là gì?
Hộ kinh doanh là từ ngữ chính thức quy định tại các văn bản pháp luật. Trong xã hội có các từ thường gặp để gọi hộ kinh doanh như Hộ kinh doanh cá thể, Hộ cá nhân kinh doanh.
Hộ kinh doanh được định nghĩa là cơ sở kinh doanh do một cá nhân hoặc các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh của hộ.
Trường hợp các thành viên hộ gia đình đăng ký hộ kinh doanh thì ủy quyền cho một thành viên làm đại diện hộ kinh doanh. Cá nhân đăng ký hộ kinh doanh, người được các thành viên hộ gia đình ủy quyền làm đại diện hộ kinh doanh là chủ hộ kinh doanh.
2. Trường hợp nào phải đăng ký thành lập Hộ kinh doanh
Theo quy định tại Nghị định 01/2021/NĐ-CP và các văn bản pháp luật liên quan, các trường hợp bắt buộc phải đăng ký thành lập hộ kinh doanh bao gồm:
- Cá nhân hoặc hộ gia đình kinh doanh có địa điểm cố định: Nếu cá nhân hoặc hộ gia đình thực hiện hoạt động kinh doanh tại một địa điểm cố định (ví dụ: cửa hàng, quán ăn, salon, v.v.), họ phải đăng ký hộ kinh doanh tại cơ quan đăng ký kinh doanh cấp huyện nơi đặt trụ sở.
- Kinh doanh ngành, nghề có điều kiện: Các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện (ví dụ: kinh doanh thực phẩm, dịch vụ vận tải, giáo dục, y tế, v.v.) bắt buộc phải đăng ký hộ kinh doanh để đáp ứng yêu cầu pháp lý và được cấp phép hoạt động.
- Kinh doanh thường xuyên, không thuộc trường hợp miễn đăng ký: Các hoạt động kinh doanh thương mại độc lập, thường xuyên (không phải bán hàng rong, quà vặt, kinh doanh lưu động, thời vụ, hoặc dịch vụ có thu nhập thấp) đều phải đăng ký hộ kinh doanh.
4. Các trường hợp không phải đăng ký hộ kinh doanh
Theo khoản 2 Điều 79 Nghị định 01/2021/NĐ-CP, các trường hợp sau không bắt buộc đăng ký:
- Hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối.
- Người bán hàng rong, quà vặt, buôn chuyến, kinh doanh lưu động, kinh doanh thời vụ.
- Người làm dịch vụ có thu nhập thấp (mức thu nhập thấp do UBND tỉnh, thành phố quy định, không vượt quá mức khởi điểm chịu thuế thu nhập cá nhân).
Lưu ý:
- Nếu kinh doanh online trên các sàn thương mại điện tử, cá nhân hoặc hộ gia đình vẫn có thể phải đăng ký hộ kinh doanh nếu doanh thu vượt mức quy định hoặc thuộc ngành nghề có điều kiện.
- Không đăng ký hộ kinh doanh trong các trường hợp bắt buộc có thể bị phạt từ 5.000.000 đến 10.000.000 đồng theo khoản 1 Điều 62 Nghị định 122/2021/NĐ-CP.
3. Ai có quyền thành lập Hộ kinh doanh
1. Cá nhân, thành viên hộ gia đình là công dân Việt Nam có năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy định của Bộ luật Dân sự có quyền thành lập hộ kinh doanh, trừ các trường hợp sau đây:
a) Người chưa thành niên, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự; người bị mất năng lực hành vi dân sự; người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi;
b) Người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự, bị tạm giam, đang chấp hành hình phạt tù, đang chấp hành biện pháp xử lý hành chính tại cơ sở cai nghiện bắt buộc, cơ sở giáo dục bắt buộc hoặc đang bị Tòa án cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định;
c) Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật có liên quan.
4. Mỗi người được thành lập bao nhiêu Hộ kinh doanh
Cá nhân, thành viên hộ gia đình quy định chỉ được đăng ký một hộ kinh doanh trong phạm vi toàn quốc và được quyền góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp trong doanh nghiệp với tư cách cá nhân.
5. Đã thành lập Hộ kinh doanh thì không được tham gia loại hình doanh nghiệp nào?
Cá nhân, thành viên hộ gia đình chỉ được đăng ký một hộ kinh doanh trong phạm vi toàn quốc và được quyền góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp trong doanh nghiệp với tư cách cá nhân. Do vậy, đã thành lập Hộ kinh doanh vẫn có thể thành lập và đứng tên các loại hình doanh nghiệp sau:
- Được góp vốn, mua phần vốn góp trong công ty TNHH
- Được góp vốn, mua cổ phần trong công ty cổ phần
Cá nhân, thành viên hộ gia đình đăng ký hộ kinh doanh không được đồng thời là chủ doanh nghiệp tư nhân, thành viên hợp danh của công ty hợp danh trừ trường hợp được sự nhất trí của các thành viên hợp danh còn lại.
6. Quyền và nghĩa vụ của chủ hộ kinh doanh, thành viên hộ gia đình tham gia đăng ký hộ kinh doanh
- Chủ hộ kinh doanh thực hiện các nghĩa vụ về thuế, các nghĩa vụ tài chính và các hoạt động kinh doanh của hộ kinh doanh theo quy định của pháp luật.
- Chủ hộ kinh doanh đại diện cho hộ kinh doanh với tư cách người yêu cầu giải quyết việc dân sự, nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trước Trọng tài, Tòa án và các quyền và nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật.
- Chủ hộ kinh doanh có thể thuê người khác quản lý, điều hành hoạt động kinh doanh của hộ kinh doanh. Trong trường hợp này, chủ hộ kinh doanh, các thành viên hộ gia đình tham gia đăng ký hộ kinh doanh vẫn chịu trách nhiệm đối với các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác phát sinh từ hoạt động kinh doanh.
- Chủ hộ kinh doanh, các thành viên hộ gia đình tham gia đăng ký hộ kinh doanh chịu trách nhiệm đối với các hoạt động kinh doanh của hộ kinh doanh.
- Các quyền, nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật.
Nên thành lập Công ty hay Hộ kinh doanh?

Việc lựa chọn giữa thành lập công ty hay hộ kinh doanh phụ thuộc vào quy mô, mục tiêu kinh doanh, và nhu cầu pháp lý của bạn. Dưới đây là phân tích chi tiết về ưu, nhược điểm của từng hình thức, cùng với các yếu tố cần cân nhắc để bạn đưa ra quyết định phù hợp.
So sánh tổng quan Hộ kinh doanh và Doanh nghiệp
Tiêu chí |
Hộ kinh doanh |
Công ty |
Trách nhiệm pháp lý |
Vô hạn (chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản) |
Hữu hạn (trong phạm vi vốn góp) |
Quy mô lao động |
Dưới 10 lao động |
Không giới hạn |
Thủ tục đăng ký |
Đơn giản, nhanh (3 ngày) |
Phức tạp hơn, cần điều lệ, báo cáo (3-5 ngày) |
Thuế |
Thuế khoán nếu doanh thu dưới 1 tỷ/năm hoặc đóng thuế theo kê khai (% thuế GTGT trên doanh thu + % thuế TNCN trên doanh thu) |
Thuế GTGT, TNDN, báo cáo tài chính định kỳ |
Hóa đơn |
Trước đây có thể sử dụng hóa đơn bán lẻ hoặc hóa đơn điện tử (tùy chọn) Từ 01/06/2025: Đối với Hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên phải xuất hóa đơn từ máy tính tiền và nếu đóng thuế theo kê khai phải xuất hóa đơn điện tử. |
Hóa đơn VAT |
Huy động vốn |
Không thể huy động vốn |
Có thể huy động qua cổ phần, trái phiếu |
Uy tín với đối tác |
Thấp hơn |
Cao hơn, chuyên nghiệp hơn |
Chi phí vận hành |
Thấp hơn |
Cao hơn (kế toán, báo cáo, thuế) |
Nên chọn gì?
Chọn hộ kinh doanh nếu:
- Bạn mới bắt đầu kinh doanh,, doanh thu dưới 1 tỷ đồng 1 năm, quy mô nhỏ, vốn ít.
- Muốn tiết kiệm chi phí và giảm thiểu thủ tục hành chính.
- Kinh doanh các ngành nghề đơn giản như bán lẻ, dịch vụ nhỏ.
- Không có nhu cầu làm việc với đối tác lớn hoặc xuất hóa đơn VAT.
- Sử dụng dưới 10 lao động
Chọn công ty nếu:
- Bạn có kế hoạch mở rộng kinh doanh, hợp tác với đối tác lớn hoặc tham gia thị trường quốc tế.
- Cần bảo vệ tài sản cá nhân trước rủi ro kinh doanh.
- Kinh doanh trong ngành nghề yêu cầu pháp lý phức tạp hoặc cần hóa đơn VAT.
- Sử dụng từ 10 lao động trở lên.
- Dự định huy động vốn hoặc sử dụng nhiều lao động.
FAQ - Câu hỏi thường gặp về Hộ kinh doanh
Hộ kinh doanh sau khi thành lập phải đăng ký thuế, được cấp mã số thuế và kê khai nộp thuế theo quy định.
Tra cứu mã số thuế đối với hộ kinh doanh là điều cần thiết để xem thông tin thuế của bạn đã được cập nhật online hay chưa. Các bước thực hiện quá trình tra cứu như sau:
Bước 1:
Truy cập link Tổng cục thuế: http://tracuunnt.gdt.gov.vn/tcnnt/mstdn.jsp
Bước 2:
Nhập 1 trong 4 thông tin:
- Mã số thuế
- Tên tổ chức cá nhân nộp thuế
- Địa chỉ trụ sở hộ kinh doanh
- Số chứng minh thư hay thẻ căn cước của người đại diện.
Lưu ý: Để tra cứu mã số thuế hộ kinh doanh chính xác, nên nhập những thông tin dễ chính xác (Ví dụ số CMND dễ chính xác hơn địa chỉ) hoặc nhập 2 trường thông tin trở lên.

Bước 3:
Nhập chính xác Mã xác nhận và bạn sẽ nhận được thông tin về đăng ký thuế đầy đủ của Hộ kinh doanh, bao gồm mã số thuế của Hộ kinh doanh.
Hộ kinh doanh cá thể không có tư cách pháp nhân.
Theo quy định của pháp luật của pháp luật về con dấu thì các hộ kinh doanh hiện nay sẽ không có con dấu pháp nhân (Con dấu tròn) như các hình thức doanh nghiệp khác.
Các hộ kinh doanh có thể sử dụng thay thế bằng con dấu vuông, con dấu chữ ký và chức danh, hay con dấu logo của hộ kinh doanh với mục đích để cung cấp thông tin cho đối tác và khách hàng.
Một số thông tin cho con dấu hộ kinh doanh mà bạn có thể khắc như logo, họ tên chủ hộ kinh doanh,… tuy nhiên có 3 thông tin cơ bản bao gồm.
- Tên hộ đăng ký kinh doanh.
- Mã số thuế của hộ kinh doanh được cấp.
- Địa chỉ của hộ kinh doanh.

Trước đó, Thông tư 23/2014/TT-NHNN cho phép hộ kinh doanh được phép mở tài khoản tại ngân hàng; nhưng sau khi bị sửa đổi bởi Thông tư 32/2016/TT-NHNN; chỉ tổ chức là pháp nhân mới được mở TK thanh toán tại ngân hàng.
Tuy nhiên, theo Thông tư 02/2019 (có hiệu lực từ ngày 01/3/2019); những tổ chức được thành lập; hoạt động hợp pháp theo quy định của pháp luật Việt Nam được mở tải khoản thanh toán; chi nhánh ngân hàng nước ngoài theo quy định của pháp luật
Điều 11. Đối tượng mở tài khoản thanh toán
1. Cá nhân mở tài khoản thanh toán tại ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài bao gồm:
a) Người từ đủ 18 tuổi trở lên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy định của pháp luật Việt Nam;
b) Người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi không bị mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự;
c) Người chưa đủ 15 tuổi, người hạn chế năng lực hành vi dân sự, người mất năng lực hành vi dân sự theo quy định của pháp luật Việt Nam mở tài khoản thanh toán thông qua người đại diện theo pháp luật;
d) Người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi theo quy định của pháp luật Việt Nam mở tài khoản thanh toán thông qua người giám hộ.
2. Tổ chức được thành lập, hoạt động hợp pháp theo quy định của pháp luật Việt Nam bao gồm: tổ chức là pháp nhân; doanh nghiệp tư nhân; hộ kinh doanh và các tổ chức khác được mở tài khoản thanh toán tại ngân hàng; chi nhánh ngân hàng nước ngoài theo quy định của pháp luật.
Theo quy định tại Thông tư trên; tổ chức được mở tài khoản thanh toán không còn giới hạn ở pháp nhân; mà vẫn gồm các loại hình tổ chức khác không phải là pháp nhân như quy định trước đây.
Nếu các tổ chức không có tư cách pháp nhân này không muốn tất cả các thành viên cùng phải tham gia giao dịch tài khoản nói riêng; giao dịch dân sự nói chung; thì có thể ủy quyền cho 1 người đại diện giao dịch.
Như vậy hộ kinh doanh được mở tài khoản thanh toán tại ngân hàng; chi nhánh ngân hàng nước ngoài theo quy định của pháp luật.
Theo Luật Bảo hiểm xã hội và Luật Bảo hiểm y tế hiện hành thì chủ sử dụng lao động dù là doanh nghiệp nhỏ, hợp tác xã hay hộ kinh doanh cá thể đều phải đóng BHXH, bảo hiểm y tế cho người lao động.
Có thể do số lượng doanh nghiệp hiện nay rất lớn, các cơ quan thanh tra kể trên đang tập trung doanh nghiệp, chưa thực sự quan tâm thanh tra, kiểm tra với hộ kinh doanh, nên nhiều người nghĩ rằng thành lập doanh nghiệp mới phải đóng bảo hiểm y tế, BHXH cho người lao động, còn hộ kinh doanh thì không phải thực hiện nghĩa vụ này, nên họ không muốn thành lập doanh nghiệp.
Trước một số thông tin của báo chí về việc hộ kinh doanh không còn được vay vốn ngân hàng theo quy định mới của NHNN, đại diện Bộ Tư pháp khẳng định, chủ thể “hộ” đã bị xóa khỏi Bộ luật dân sự năm 2015, do đó, nếu ngân hàng tiếp tục ký hợp đồng tín dụng với “hộ” thì hợp đồng này trở thành vô hiệu.
NHNN vừa ban hành Thông tư số 39/2016/TT-NHNN quy định về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng. Theo đó, đối tượng vay vốn chỉ có hai loại: thể nhân và cá nhân. Các đối tượng không phải là pháp nhân như hộ gia đình, tổ hợp tác, tổ chức khác không có tư cách pháp nhân sẽ không còn đủ tư cách chủ thể vay vốn tại tổ chức tín dụng.
Trên thực tế, pháp luật các nước đều quy định chỉ có hai loại chủ thể có 2 loại chủ thể pháp luật dân sự là cá nhân và pháp nhân. Hộ gia đình, hộ kinh doanh hay tổ hợp tác là chủ thể ảo, thực chất là 1 hoặc một nhóm cá nhân, vì vậy bị xoá bỏ khỏi Bộ luật dân sự năm 2015.
Việc bỏ chủ thể vay vốn hộ gia đình (hay hộ kinh doanh cũng ) chỉ là thay đổi cái vỏ hình thức là tên gọi, còn trong ruột bản chất thì vẫn cơ bản như cũ.
Khác là, từ năm 2017 trở đi, hộ gia đình, hộ kinh doanh sẽ giao dịch với tư cách của một hoặc một số cá nhân, chứ chủ hộ không còn đương nhiên đại diện cho hộ như trước đây nữa.