Sáng ngày 24/04/2023, tập thể lãnh đạo Tổng cục Thuế và lãnh đạo cục Thuế các tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương đã có cuộc họp hội nghị trực tuyến tại 65 điểm cầu nhằm công bố triển khai “Hệ thống phân tích cơ sở dữ liệu và quản lý hoá đơn điện tử” do quyền Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Mai Xuân Trường chủ trì.
Cần có biện pháp tăng cường kiểm soát dữ liệu HĐĐT
Quá trình triển khai hoá đơn điện tử (HĐĐT) đã đạt được những kết quả tích cực, tới nay đã có trên 04 tỷ HĐĐT được phát hành. Thực hiện Luật quản lý thuế, Bộ Tài Chính đã áp dụng triển khai HĐĐT trên phạm vi toàn quốc, đồng hành cùng doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi số, giúp người nộp thuế (NNT) thực hiện nghĩa vụ của mình đối với ngân sách nhà nước, tạo sự minh bạch, bình đẳng, góp phần cải thiện môi trường kinh doanh theo mục tiêu của ngành Tài Chính và Chính phủ.
Tuy nhiên, với số lượng hóa đơn ngày càng lớn, qua quá trình kiểm tra theo dõi, Tổng cục Thuế nhận thấy vẫn có một số tổ chức, cá nhân gian lận trong việc phát hành, sử dụng hóa đơn điện tử nhằm chiếm đoạt tiền thuế. Chính vì vậy, cơ quan thuế đã phải tăng cường kiểm soát và áp dụng kỹ thuật hiện đại để phân tích dữ liệu lớn. Để giải quyết vấn đề này, Tổng cục Thuế đã triển khai Trung tâm Cơ sở dữ liệu hoá đơn điện tử, giúp phân tích dữ liệu hoá đơn điện tử và thực hiện công tác quản lý rủi ro về hoá đơn điện tử trong toàn ngành Thuế.
Hệ thống sẽ giúp các cán bộ ngành thuế có công cụ, nguồn dữ liệu để đối chiếu dữ liệu HĐĐT với tờ khai thuế, đánh giá tình hình thực hiện và tuân thủ pháp luật thuế của NNT, từ đó ngăn ngừa và xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm về hóa đơn cũng như các hành vi gian lận, trốn thuế, hoàn thuế giá trị gia tăng sai quy định, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thuế.
Chức năng đối chiếu dữ liệu, khoanh vùng nghi vấn
Điểm nổi bật của trung tâm Cơ sở dữ liệu hoá đơn điện tử mà Tổng cục Thuế vừa công bố là khả năng phân tích dữ liệu cực lớn nhằm phục vụ công tác quản lý rủi ro về HĐĐT trong toàn ngành Thuế.
Chức năng đối chiếu dữ liệu của HĐĐT với tờ khai thuế: giúp so sánh đối chiếu dữ liệu của HĐĐT đã lập với tờ khai thuế theo nghĩa vụ phát sinh một cách tự động sau 5 ngày kể từ ngày đến hạn nộp tờ khai. Qua đó, cán bộ ngành thuế có thể lập được danh sách người nộp thuế có chênh lệch số liệu giữa giá trị kê khai với giá trị hoá đơn đã lập, từ đó đưa ra các biện pháp nghiệp vụ phù hợp như kiểm tra tại bàn, thanh tra kiểm tra tại trụ sở người nộp thuế hoặc chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra nếu cần thiết để đánh giá tình hình thực hiện và tuân thủ pháp luật của người nộp thuế.
Chức năng đánh giá tình hình sử dụng hoá đơn của người nộp thuế trong tháng: cơ quan thuế có thể thực hiện đánh giá dữ liệu của người nộp thuế ngay khi kết thúc tháng. Các dữ liệu mà cơ quan thuế theo dõi được bao gồm các thông tin liên quan đến người nộp thuế như thời gian thành lập, người đại diện theo pháp luật, vốn đăng ký,…; dữ liệu hoá đơn người nộp thuế đã mua vào, bán ra trong tháng, hoặc so sánh dữ liệu hoá đơn của các kỳ liền kề để thấy được những thay đổi mang tính đột biến, từ đó đưa ra những biện pháp quản lý kịp thời và phù hợp.
Đánh giá dựa trên bộ chỉ số tiêu chí rủi ro về hoá đơn
Nhằm phục vụ công tác phân tích đánh giá, xác định người nộp thuế có dấu hiệu rủi ro trong quản lý và sử dụng hoá đơn, Tổng cục Thuế đã ban hành Quyết định số 78/QĐ-TCT về Bộ chỉ số tiêu chí (CSTC) đánh giá rủi ro về hoá đơn bao gồm 3 nhóm sau đây:
- Nhóm 1: là nhóm các CSTC xác định người nộp thuế chuyển từ sử dụng HĐĐT không có mã của cơ quan thuế sang HĐĐT có mã của cơ quan thuế.
Trường hợp NNT có dấu hiệu rủi ro thuộc nhóm tiêu chí này thì NNT phải chuyển từ sử dụng HĐĐT không có mã sang HĐĐT có mã của cơ quan thuế
- Nhóm 2: là nhóm các CSTC xác định NNT có dấu hiệu rủi ro phải thực hiện rà soát, kiểm tra việc quản lý và sử dụng hóa đơn.
Đây là nhóm CSTC áp dụng phương pháp tính điểm, xếp hạng rủi ro. Trên cơ sở đó, cơ quan Thuế sẽ lựa chọn số lượng NNT để đưa ra danh sách NNT cần thực hiện rà soát, kiểm tra xác định vi phạm về hóa đơn nói riêng và vi phạm về thuế nói chung.
- Nhóm 3: là nhóm các CSTC tham khảo xác định NNT có dấu hiệu rủi ro phải thực hiện rà soát, kiểm tra việc quản lý và sử dụng hóa đơn.
Trường hợp NNT có dấu hiệu rủi ro thuộc một trong các tổ hợp CSTC này thì sẽ lựa chọn NNT để đưa vào danh sách NNT cần rà soát, kiểm tra mà không qua chấm điểm rủi ro.
Áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo vào quản lý hoá đơn
Tổng cục thuế sẽ áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo vào phân tích ngôn ngữ tự nhiên để xác định các hoá đơn mua bán cùng loại hàng hoá từ đó có thể dễ dàng phát hiện các hoá đơn có giá mua bán thất thường. Với việc phân tích hàng tỷ các hoá đơn với đa dạng các hàng hoá, dịch vụ khác nhau, khi cần phân tích những mặt hàng trọng điểm, công cụ sẽ giúp cơ quan thuế lọc được những mặt hàng trọng điểm để tiến hành phân tích chuyên sâu.
Qua quá trình kiểm tra, Tổng cục Thuế cho biết, nhiều trường hợp có hành vi gian lận hoàn thuế qua xuất khẩu đã tiến hành nâng khống hoá đơn lên gấp hàng chục lần. Việc kiểm soát giá mua bán thất thường giúp sàng lọc các trường hợp cần giám sát, ngăn chặn kịp thời gian lận hoàn thuế.
Hệ thống phân tích chuỗi với công nghệ mạng Bayes có khả năng xác định chuỗi doanh nghiệp có phát sinh giao dịch mua bán cùng loại mặt hàng, từ đó truy được nguồn gốc của hàng hoá và giá trị gia tăng giữa các khâu. Trên cơ sở đó, cơ quan Thuế sẽ tìm ra được những chuỗi có đặc điểm bất thường như điểm đầu và điểm cuối trùng nhau, chuỗi chỉ có mua không có bán, chuỗi có nhiều doanh nghiệp bỏ địa điểm kinh doanh,… để kịp thời phát hiện các giao dịch có khả năng mua bán hoá đơn bất hợp pháp để tiến hành phân tích chuyên sâu và bổ sung vào kế hoạch thanh tra, kiểm tra nếu phát hiện bất thường.
Cơ quan thuế sẽ kết hợp phân tích chuỗi mua bán mặt hàng rủi ro, doanh nghiệp ở cuối chuỗi có đề nghị hoàn lớn để phát hiện các trường hợp nghi ngờ gian lận hoàn thuế.
“Việc thành lập Trung tâm cơ sở dữ liệu hóa đơn điện tử giúp cơ quan thuế đẩy mạnh áp dụng phân tích dữ liệu lớn (big data) và trí tuệ nhân tạo (AI) để quản lý thuế, quản lý hóa đơn góp phần kiểm soát, phát hiện nhanh người nộp thuế gian lận về hóa đơn”, Quyền Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế Mai Xuân Thành phát biểu tại Hội nghị.
Bằng cách tập trung vào phân tích và rà soát các dữ liệu liên quan đến hóa đơn điện tử, cơ quan thuế sẽ nhanh chóng phát hiện được các trường hợp gian lận thuế, đảm bảo sự công bằng và minh bạch trong hoạt động kinh doanh.
Đồng thời, ngành Thuế cũng tiếp tục tuyên truyền và cảnh báo các doanh nghiệp về tình trạng sử dụng hóa đơn bất hợp pháp. Bằng cách phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng, ngành Thuế hy vọng sẽ ngăn chặn và phòng ngừa được việc lạm dụng hóa đơn điện tử từ sớm, từ xa. Tất cả những nỗ lực này sẽ góp phần tạo ra một môi trường kinh doanh lành mạnh và bình đẳng cho cộng đồng doanh nghiệp và người nộp thuế.
